Prawa i obowiązki młodocianego pracownika

 

Kto jest pracownikiem młodocianym w myśl Kodeksu pracy (kp)?

Młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat a nie przekroczyła 18 lat (art. 190 § 1 kp).
Zatrudnienie młodocianych jest obwarowane wieloma rygorami, które przede wszystkim mają na celu ochronę młodego organizmu przed szkodliwymi warunkami pracy, ich wpływem na zdrowie a także możliwości realizacji obowiązku szkolnego.
Polski kodeks pracy zezwala na zatrudnienie młodocianych po spełnieniu określonych warunków, jak również od 1 maja 2004 r. uregulowana została możliwość zatrudniania dzieci do lat 16 przez podmioty prowadzące działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową (Dział piętnasty, art. 3045 kp).
Podstawowe warunki zatrudnienia młodocianego:

  • ukończenie gimnazjum,
  • przedstawienie zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

Wyjątkowo dozwolone jest zatrudnianie młodocianych, którzy:

  • nie ukończyli gimnazjum,
  • osób nie mających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum,
  • osób nie mających 16 lat, które ukończyły gimnazjum.

Warunki tego zatrudnienia określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. Nr 214, poz. 1808).

Pamiętaj
Młodociany, który nie posiada kwalifikacji zawodowych, może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego.

Przygotowanie zawodowe może odbywać się w dwóch formach:

1) nauka zawodu,
2) przyuczenie do wykonania określonej pracy.

Nauka zawodu ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego robotnika lub czeladnika i obejmuje praktyczną naukę zawodu oraz dokształcanie teoretyczne, które są organizowane u pracodawcy.
Umowę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu zawiera pracodawca z młodocianym:

  • w terminie przyjęcia kandydatów do zasadniczych szkół zawodowych,
  • w innym terminie, gdy młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej.

Nauka zawodu trwa nie krócej niż 24 miesiące i nie dłużej niż 36 miesięcy.
Wyjątek dotyczy sytuacji, gdy młodociany dokształcający się w zasadniczej szkole zawodowej nie otrzymał promocji do klasy wyższej lub jej nie ukończył. Przedłużyć można czas trwania nauki zawodu do 12 miesięcy w celu umożliwienia ukończenia nauki w szkole, w innych zaś uzasadnionych przypadkach – nie więcej jak o 6 miesięcy.
Jeżeli młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej, okres nauki zawodu może być skrócony nie więcej jak o 12 miesięcy.
Zawody, w których odbywa się nauka zawodu oraz czas jej trwania, określają przepisy dot. klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nauka zawodu może odbywać się również w innych zawodach określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy.
Osoby, które przed ukończeniem nauki zawodu ukończyły pełnoletniość, kończą tę naukę na zasadach określonych dla młodocianych.
W razie przerwania nauki zawodu przez osoby, które rozpoczęły naukę zawodu na innej podstawie niż umowa o pracę i podjęły ją w tym samym lub pokrewnym zawodzie u innego pracodawcy, (jeżeli przerwa w nauce zawodu nie trwa dłużej niż 12 m-cy) czas odbytej nauki wlicza się do okresu wymaganego do odbycia przygotowania zawodowego po sprawdzeniu stopnia opanowania zawodu.

Nauka zawodu kończy się egzaminem

Koszty pierwszego egzaminu pokrywa pracodawca, który może również pokryć koszty egzaminu poprawkowego.
Przyuczenie do wykonywania określonej pracy ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego robotnika. Może ono dotyczyć prac związanych z nauką zawodu i trwać od 3 do 6 miesięcy.
Dla młodocianych uczestników OHP okres ten może być przedłużony do czasu ukończenia gimnazjum, maksymalnie do 22 miesięcy.
Czas trwania, zakres oraz program przyuczania do wykonania określonej pracy ustala pracodawca (przy uwzględnieniu wybranego programu nauczania dopuszczonego do użytku szkolnego).
Przyuczenie do wykonania określonej pracy kończy się egzaminem.
W wyniku pozytywnego zdania egzaminu młodociani uzyskują zaświadczenie stwierdzające nabycie umiejętności w wykonaniu prac, których dotyczyło przyuczenie, określając jego rodzaj, czas trwania oraz uzyskaną ocenę.
Młodocianemu, który ukończył przyuczenie z wynikiem pozytywnym i podjął naukę zawodu obejmującą zakres przyuczenia do wykonania określonej pracy, okres przyuczenia zalicza się do okresu praktycznej nauki zawodu.
Osoby, które przed ukończeniem przyuczenia do wykonania określonej pracy osiągną pełnoletniość, kończą przyuczenie w warunkach określonych dla młodocianych.
Pracodawca jest obowiązany zawrzeć z młodocianym na piśmie umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego według art. 195 § 1 kp.
O zawarciu umowy zawiadamia wójta (burmistrza, prezydenta miasta), zgodnie z miejscem zamieszkania młodocianego (jeżeli pracodawca jest rzemieślnikiem, również izbę rzemieślniczą właściwą według pracodawcy).
Przygotowanie zawodowe młodocianych może prowadzić:

  • pracodawca,
  • osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy,
  • osoba zatrudniona u pracodawcy, pod warunkiem posiadania kwalifikacji wymaganych od instruktorów praktycznej nauki zawodu. Kwalifikacje te nie są wymagane od pracodawców, w imieniu których przygotowanie zawodowe prowadzą uprawieni do tego pracownicy.

W razie wypowiedzenia młodocianemu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu, pracodawca zawiadamia przedstawiciela ustawowego lub jego opiekuna, szkołę (jeżeli dokształca się w szkole), izbę rzemieślniczą (gdy pracodawca jest rzemieślnikiem), w celu umożliwienia kontynuacji nauki zawodu w dotychczasowym lub pokrewnym zawodzie.
Przy zawieraniu umów o pracę w celu przygotowania zawodowego zastosowanie mają przepisy kp dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony.

Umowa powinna być zawarta z zachowaniem formy pisemnej i określać :

  • dokładne dane personalne pracownika młodocianego ( imiona, nazwisko, data i miejsce urodzenia, pesel oraz miejsce zamieszkania)
  • rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przygotowanie do wykonania określonej pracy),
  • nazwę zawodu / kod zawodu,
  • czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego ,
  • dane instruktora praktycznej nauki zawodu,
  • sposób dokształcania teoretycznego, z uwzględnieniem placówki szkolnej, do której jest kierowany,
  • wysokość wynagrodzenia – określone procentowo ( min : 4% w 1 roku nauki, 5 % w 2 roku nauki, 6 % w 3 roku nauki – jest to minimum określone w ustawie, przy czym pracodawca może określić stawkę wyższą)

Wzór umowy – dla przedsiębiorców będących rzemieślnikami

Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:

    • niewypełniania przez młodocianego obowiązku wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,
    • ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,
    • reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,
    • stwierdzenie nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.